აუდიტის ზოგადი მიზანია ფინანსური ანგარიშგების მომხმარებლების ნდობის ხარისხის ამაღლება, აღნიშნული მიიღწევა აუდიტორის მიერ მოსაზრების გამოხატვით იმის შესახებ,  თუ რამდენად შეესაბამება ფინანსური ანგარიშგება წარდგენის სათანადო საფუძვლებს და რამდენად უტყუარად და სამართლიანადაა წარმოდგენილი იგი.

დამოუკიდებელი აუდიტორის მოსაზრება ზოგად დონეზე შეიძლება იყოს არამოდიფიცირებული (ხშირად მოიხსენიებენ, როგორც „უპირობო“) და მოდიფიცირებული, თავის მხრივ მოდიფიცირებული მოსაზრება კი არის სამი ტიპის: პირობითი მოსაზრება, უარყოფითი მოსაზრება და უარი მოსაზრების გამოთქმაზე.

მოდიფიცირების ტიპის დადგენა დამოკიდებულია იმ საკითხის ხასიათზე, რომელიც იწვევს მოდიფიცირების საჭიროებას, ასევე ფინანსურ ანგარიშგებაზე ამა თუ იმ საკითხის გავლენის ან შესაძლო გავლენის ყოველისმომცველობის აუდიტორისეულ განსჯაზე.

„ყოვლისმომცველობა“ არის ტერმინი, რომლითაც დგინდება ცდომილებების ან/და აღმოუჩენელი (სიტუაცია, როდესაც ვერ ხდება საკმარისი და შესაფერისი რწმუნებების მოპოვება) ცდომილებების მიმდინარე და პოტენციური ეფექტები ფინანსურ ანგარიშგებებზე. 

ასს 705-ის 5ა პარაგრაფის მიხედვით არსებობს სამი ტიპის ყოვლისმომცველობის ეფექტი:

ა) რომელიც არ შემოიფარგლება ფინანსური ანგარიშგების კონკრეტული ელემენტებით, ანგარიშებით ან მუხლებით; 

ბ) რომელიც შემოიფარგლება ფინანსური ანგარიშგების კონკრეტული ელემენტებით, ანგარიშებით ან მუხლებით და წარმოადგენს ფინანსური ანგარიშგების არსებით ნაწილს; 

გ) რომელსაც აქვს გადამწყვეტი მნიშვნელობა მომხმარებლების მიერ ფინანსური ანგარიშგების გაგებისათვის.

დასკვნის ფორმირებისას დამოუკიდებელი აუდიტორი ითვალისწინებს შემდეგ მნიშვნელოვან საკითხებს: 

• მოპოვებული რწმუნებების რაოდენობრივი და ხარისხობრივი დონე; 
• დაუკორექტირებელი შეცდომების ჯამური არსებითობა; 
• კომპანიის მიერ გამოყენებული დაშვებების ხარისხობრივი ასპექტები; 
• სააღრიცხვო პოლიტიკა, მისი თანმიმდევრულობა, რელევანტურობა და წარდგენა ანგარიშგებაში; 
• ფინანსური ანგარიშგებაში წარმოდგენილი ინფორმაციის სისწორე, სანდოობა, შედარებითობა და აღქმადობა; 
• ფინანსური ანგარიშგებების ზოგადი პრეზენტაცია, სტრუქტურა და შინაარსი, გამოყენებული ტერმინოლოგია და ანალიზის უნარი. 

არამოდიფიცირებული მოსაზრება

იმ შემთხვევაში, თუ დამოუკიდებელი აუდიტორი ჩატარებული პროცედურების საფუძველზე დაასკვნის, რომ ფინანსური ანგარიშგება, ყველა არსებითი ასპექტის გათვალისწინებით, მომზადებულია ფინანსური ანგარიშგების წარდგენის სათანადო საფუძვლების შესაბამისად, ის გამოსცემს არამოდიფიცირებულ მოსაზრებას, რაც ცალსახად პოზიტიურად მიუთითებს კომპანიის მენეჯმენტის სწორ და სტანდარტებთან შესაბამის მუშაობაზე. 

პირობითი მოსაზრება

მოდიფიცირებულ მოსაზრებებს შორის ყველაზე მსუბუქად პირობითი მოსაზრება მოიაზრება, რომელიც შეიძლება გაიცეს ორ შემთხვევაში: 

1) აუდიტორმა მოიპოვა რწმუნებები, რომლებიც მიუთითებენ არსებით ცდომილებებზე, თუმცა ამ ცდომილებებს არ აქვთ ყოვლისმომცველი ეფექტი – ასეთი ცდომილებები შეიძლება გამოწვეული იყოს სააღრიცხვო პოლიტიკის შერჩევისა და დანერგვის სირთულით, ან განმარტებითი შენიშვნების წარმოდგენის ადეკვატურობით.

2) აუდიტორმა ვერ მოიპოვა საკმარისი და სათანადო მტკიცებულებები, თუმცა პოტენციური ეფექტი მოპოვების შემთხვევაში იქნებოდა არსებითი, მაგრამ არა ყოვლისმომცველი.

აუდიტორის მიერ მტკიცებულების ვერ მოპოვება ცნობილია როგორც მასშტაბის შეზღუდვა მისი გამომწვევი შედეგები შეიძლება იყოს: 

ა) საწარმოს კონტროლის მექანიზმების მოშლა – მაგალითად ბუღალტრული გატარებების წაშლა პროგრამიდან; 

ბ)  შინაარსობრივი და დროითი შეზღუდვები – მაგალითად აუდიტორის დანიშვნა მარაგების ინვენტარიზაციის ან/და სალაროს ინვენტაზაციის შემდგომ;

გ) მენეჯმენტის წინააღმდეგობა – მაგალითად კომპანია უარს ამბობს გაგზავნოს დასტურის წერილი მესამე მხარესთან.

პირობითი მოსაზრების გაცემის შემთხვევაში დასკვნას აქვს პოზიტიური „Except For“ ფორმა, რაც გულისხმობს იმას, რომ აუდიტორი, გარდა პირობითი მოსაზრების მქონე ასპექტისა, მიუთითებს მოცემული ფინანსური ანგარიშგებების სამართლიან და უტყუარ წარდგენაზე.

უარყოფითი მოსაზრება

უარყოფითი მოსაზრება გაიცემა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც აუდიტორის მიერ აღმოჩენილი ცდომილება არსებითიცაა და ყოვლისმომცველიც.

ყოვლისმომცველობის სამივე შემთხვევისათვის მაგალითებს ექნება შემდეგი სახე:

1) რომელიც არ შემოიფარგლება ფინანსური ანგარიშგების კონკრეტული ელემენტებით, ანგარიშებით ან მუხლებით – არ არის დარიცხული ცვეთა ძირითად საშუალებებზე; მოთხოვნების ნაშთის 50%-ზე მეტი ეკუთვნის კომპანიას, რომელიც გაკოტრებულია; სავაჭრო ვალდებულებები შემცირებულია – ყველა ცდომილება არსებითია და აქვთ მნიშვნელოვანი გავლენა ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაზე.

2)  რომელიც შემოიფარგლება ფინანსური ანგარიშგების კონკრეტული ელემენტებით, ანგარიშებით ან მუხლებით და წარმოადგენს ფინანსური ანგარიშგების არსებით ნაწილს – სამშენებლო კომპანიას უკვე აშენებული ბინები ნაღიარები აქვს, როგორც ძირითადი საშუალება და არა მარაგი, შესაბამისად დარიცხული აქვს ცვეთა, ეს ბინები კი მთლიანი აქტივების 90%-ს შეადგენს.

3) რომელსაც აქვს გადამწყვეტი მნიშვნელობა მომხმარებლების მიერ ფინანსური ანგარიშგების გაგებისათვის – არსებობს ფუნქციონირებად საწარმოსთან დაკავშირებული არსებითი განუზღვრელობა, რაც არის შესაბამისად განმარტებული შენიშვნებში.

უარყოფითი მოსაზრების გაცემის შემთხვევაში დასკვნას აქვს უარყოფითი ფორმა, რაც გულისხმობს იმას, რომ აუდიტორი ხაზს უსვამს იმ ფაქტს, რომ მოცემული ფინანსური ანგარიშგება არ არის წარმოდგენილი უტყუარად და სამართლიანად.

უარი მოსაზრების გამოთქმაზე

აუდიტორი უარს ამბობს მოსაზრების გამოთქმაზე მხოლოდ მაშინ, როდესაც ვერ ახერხებს შესაფერისი და საკმარისი მტკიცებულებების მოპოვებას და ცდომილების პოტენციური ეფექტი არის როგორც არსებითი, ისე ყოვლისმომცველი.

ამავდროულად, მოსაზრების გამოთქმაზე უარი შეიძლება ითქვას იმ შემთხვევაშიც, თუ არსებობს რამდენიმე განუზღვრელობა და მათი ჯამური ეფექტი არ იძლევა მოსაზრების გამოთქმის საშუალებას.

მოსაზრების გამოთქმაზე უარის შემთხვევაში დასკვნას აქვს მკვეთრად უარყოფითი ფორმა, სადაც ახსნილია კუმულატიური ეფექტი არსებითი განუზღვეროლებისა.

აუდიტის დასკვნას გააჩნია შემდეგი საბაზისო ელემენტები:

• სათაური – აუდიტორი წარმოადგენს დამოუკიდებელ სუბიექტს, რაც გამოარჩევს კიდეც მის მიერ გამოცემულ დასკვნას სხვა ნებისმიერი დასკვნისაგან, შესაბამისად, დასკვნის სათაურში აუცილებლად არის ნახსენები, რომ დასკვნა ეკუთვნის დამოუკიდებელ აუდიტორს;
• ადრესატი – დასკვნაში ნაჩვენებია, თუ ვინ წარმოადგენს მოცემული დასკვნის ადრესატს – ძირითად შემთხვევებში ადრესატები არიან კომპანიის მფლობელები ან/და ხელმძღვანელობისა და მართვის უფლებამოსილებით აღჭურვილი პირები;
• მოსაზრება და მოსაზრების საფუძველი – დასკვნის ძირითადი ნაწილი, აუდიტორის მიერ ჩატარებული პროცედურების შეჯამება, მოსაზრება იმის შესახებ, თუ რამდენად უტყუარად და სამართლიანადაა წარმოდგენილი მოცემული ფინანსური ანგარიშგებები;
• საწარმოს ფუნქციონირებადობა – თუ აუდიტორი თვლის, რომ კომპანიას შეეძლება შეექმნას ფუნქციონირებასთან დაკავშირებული პრობლემები მომავალი 1 საოპერაციო წლის განმავლობაში, ის ცალკე გამოყოფს „ფუნქციონირებად საწარმოსთან დაკავშირებული არსებითი განუზღვრელობის“ აბზაცი;
• აუდიტის მნიშვნელოვანი საკითხები, სხვა ინფორმაცია – აუდიტის პროცესში მოპოვებული დამატებითი ინფორმაციის განხილვა, კომპანიის მენეჯმენტისა და აუდიტორის პასუხისმგებლობა მოცემულ ინფორმაციასა და მის დამუშავებასთან დაკავშირებით;
• ხელმძღვანელობისა და მართვის უფლებამოსილებით აღჭურვილი პირების პასუხისმგებლობა ანგარიშგებების წარდგენასთან დაკავშირებით, აუდიტორის პასუხისმგებლობა და კანონით ან/და რეგულაციებით დადგენილი სხვა პასუხისმგებლობები;
• გარიგების პარტნიორის სახელი და ხელმოწერა;
• დასკვნის თარიღი.